Tarihte Uygur Devleti’nin başkenti İpek Yolu’nun farklı hatlarının birleştiği Çin, Rusya, Hindistan, Afganistan ve Batı Türkistan’dan gelen yolların kavşak noktasında olması dolayısıyla Kâşgar; ticari bakımdan stratejik konuma sahip, binlerce kilometrelik tarım havzasının en eski, en köklü, en tarihi şehirlerinden biridir.

Kâşgarlı Mahmud’un Dîvânu Lugâti’t-Türk’te ordu-kent olarak kaydettiği şehir sözcükte farklı bir deyişle başkent anlamına gelmektedir. Çünkü Uygur Devleti’ne başkentlik yapmıştır. 

Şehrin ticari konumu İlk Çağ’dan beri her zaman bir cazibe merkezi haline gelmesine sebep olmuştur. Kâşgar’da bulunan 8 kervansaray bunu kanıtlamaktadır. Kervansaraylar arasında en büyüğü Andican Kervansarayı idi. Kâşgar’a Andicanlılar Hokandlılar, Namangan ve Taşkentli tacirler, Buharalı, İranlı, Hintli, Keşmirli, Afganistanlı ve Tibetli tüccarlar gelmekteydi. Andicanlılar dökme demirden yapılmış eşyalar, çuha, çelik, pamuklu ürünler ve basma gibi Rus malları getirirlerdi. Buharalılar denadar denilen küçük kuzu kürkleri, siyah ve gri Astrahan derileri, kuru kayısı, üzüm, kuru üzüm, fıstık ve çeşitli ipekli malları getirmekteydiler. İranlılar, İngiliz basması, ipekli kumaşlar ve kilimler; Hindistanlılar, muslin, desenli ipek, Keşmir şallarını satmaktaydılar. Tibetliler, çeşitli kuş tüyleri ile bal getirip pazarlamaktaydılar. Kâşgar’dan ise tüccarlar genel olarak yeşil çay, deri ürünleri, Çin’den gelme ipek kumaşlar ile gümüş alıp götürmekteydiler. Sadece ticaret, ziraat, hayvancılık, madencilik değil çinileri, seramikleri ve el sanatlarında özellikle kilim tekstil ve gibi el işlemeciliğinde de bölgede göz kamaştıran bir şehir olmuştur. Kâşgar; Farsçada Kaşi-Ger ismini alır. Çinili şehir veya nakışlı şehir manasına gelir. Çinilerle bezenmiş birçok tarihi esere ev sahipliği yapar.

Tarihi ve stratejik konumu sebebiyle birçok imparatorluğun gözde şehri olmuş, bu şehir bize Hunlardan, Göktürklerden, Uygurlardan, Selçuklulardan, Karahanlılardan, Çağatay Hanlığı, Timur İmparatorluğu, Hocalar Hanlığından kalma bir İslâm emanetidir. Kâşgarlı Mahmud’un şehridir. Uygur âlimi, ünlü dilbilimci, Türkolog ve Büyük Karahanlı şehzadesi, Dîvânu Lugâti’t-Türk’ün yazarı olan Kâşgarlı Mahmud, yaklaşık 1008 yılında Kâşgar’ın Opal köyüne bağlı Sultan Bagh’ın Azak mahallesinde doğmuş bu şehirde ilk eğitimini almıştır. Sadece ticaret ve ziraatte değil bir ilim ve irfan ocağı olduğunun en önemli göstergesi şehirdeki Hanlık medresesi, İdgah medresesi, Orda-altı “saray önü” medresesi, Vanlık medresesi, Çarsu medresesi ve Meyve-bazarı medresesidir. Bu medreselerde yüzlerce yıldır İslâm dininin buyrukları öğretilmiştir.

Günümüzde Çin sınırları içindeki Doğu Türkistan; Uygurlarının yaşadığı Şincan Uygur Özerk bölgesi olarak adlandırılan bu bölgeye Kâşgar, Doğu Türkistan gibi adlar verilmiştir. Kâşgar ismi yerine 1800’lü yıllardan itibaren Batılı kaynaklar “Doğu Türkistan” teriminin kullandıkları için biz de Doğu Türkistan diyoruz. Bir zamanlar bölgeye adını veren Kâşgar şehri Doğu Türkistan bölgesinin bir şehirdir. 

Yüzyıllardan itibaren başlayan Çinlilere karşı bağımsızlık mücadelesinde bölge zaman zaman el değiştirmiş, 1870’te Kâşgar Yakup Han bölgede bağımsız bir devlet kurup ülkesinde Osmanlı Sultanı Abdülaziz adına hutbe okutmaya başlamasıyla nefes almıştır. Ancak Yakup Han’ın ölümünden sonra 1878 yılında Çin tekrar Kâşgar’ı ele geçirdi. Çin yönetimi 1884’te bölgede Sincan vilayetini kurdu. Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti’nin merkezi konumunda olan Kâşgar 1932-1934 yılları arasında Çin ile olan mücadeleye sahne oldu. 1949 yılında Çin’in kurulmasından sonra 1955’te Sincan Uygur Özerk Bölgesi kuruldu. Çin’in kuzeybatısında bulunan bir özerk bölge. Güneyde Tibet Özerk Bölgesi, güney doğuda  Çinghay  ve  Gansu  eyaletleri, doğuda  Moğolistan, kuzeyde  Rusya, kuzeybatıda Kazakistan Batı’da  Kırgızistan,  Tacikistan,  Afganistan,  Pakistan ve Hindistan kontrolündeki Keşmir bölgesiyle komşudur. Resmî dilleri Uygurca ve Standart Çincedir. 1.664.897,17 km² yüzölçümü ile Çin Halk Cumhuriyeti’nin en geniş idari bölgesidir. Başkenti Urumçi ile birlikte 15 şehir bulunmaktadır. Kâşgar’da 711.000 nüfuslu bölgenin şehirlerinden biridir.

1949 ile 1980’li yıllar arasında 30.000’den 160.000’e yükselen ve çoğunluğu Uygurlardan oluşan şehrin nüfusu 1991’de 330.397 idi. İslâm hâkim dindir; fakat Çin’de 1960 yılında başlayan devrim sırasında şehirde bulunan cami ve mescitlerin önemli bir bölümü yıkılmış, ancak 100 cami ve mescit kurtulabilmiştir. Bunlar arasında, Çin’in en büyük camisi olan ve özellikle şehre İslâmî bir hava veren Iydgâh Meydanı’ndaki aynı adı taşıyan cami, Âfâk Hoca Camii ve Türbesi, Döng Mescid, Kâşgarlı Mahmud Türbesi ve Yûsuf Has Hâcib Türbesi gibi mimari yapılar şehre emanet olarak bırakılmış İslâm kültür mirasının nadide parçalarıdır.

Müslüman Uygurların sırf Müslüman oldukları için yıllarca Çin’e karşı verdikleri mücadele Kâşgar’ı asla yıldırmamış yaşlı ama cesur bir cengâver gibi tarihe meydan okuyarak dimdik ayakta durmaya devam etmektedir.

Ortadoğu’nun Kudüs’ü gibi Asya’nın atan kalbi Doğu Türkistan’ın bütün şehirleri gibi Kâşgar İslâm toplumunun her daimî ilgisini, maddi manevi desteğini beklemektedir.