Çocukluğun verdiği heyecanla, yeni bir çift ayakkabımız olduğunda hepimizin ağzından benzer sözler dökülmüştür: “Bak, yeni ayakkabılarıma, ne kadar da hızlı koşarım bunlarla!” O ayakkabılarla arkadaşımıza dönüp “Sana en hızlı koşuşumu yapayım da gör bak!” demiş olmamız da hayli muhtemel. Gazzeli Usame de her çocuk gibi rüzgarla beraber koşmayı seven bir çocuktu. Hatta çoğu zaman okuldaki koşu yarışlarında birinci gelirdi. Fakat, hayalleri çalan umutları yok eden bomba seslerinin hiç susmadığı ve her geçen gün yeni çatışmalara tanıklık eden bir şehirde, abluka altındaki Gazze’de, özgürlük talebiyle Büyük Dönüş Yürüyüşü’ne katılan Usame’nin bacağına aniden bir acı saplandı. Kendini yerde bulduğunda vurulduğunu fark etmişti. Dünya onun için birkaç saniye boyunca karanlık bir yer oldu, bir anlığına bilincini kaybetti ve gözlerini soğuk hastane duvarlarına açtı. Usame, hayattaydı ama artık koşamayacak ve hatta yürüyemeyecekti bile. Şehit olan babasından sonra ailesinin bakımını üstlenen 13 yaşındaki Usame, sadece hayalleri yıkılan bir çocuk değil aynı zamanda ailesine bakamayacak olmanın ağırlığını omuzlarında taşıyan bir yetişkindi de. Uzun yıllar bazen yataktan kalkamayan bazen koltuk değnekleriyle yürümeye çabalayan Usame okula gittiğinde, koşu yarışı yapan arkadaşlarının ona “Sen katılamazsın, çünkü engellisin!” dediğini duyunca acısı katlanmıştı. Fakat o inancını hiç kaybetmedi, bir gün tekrar koşabilecek ve o yarışlara tekrar katılacaktı. Usame hayal ipine sıkı sıkı sarılmayı tercih etti. Bir gün tekrar koşmayı, ailesi için çalışmayı istemekten hiç vazgeçmedi.

Gazze’de bir çocuk hayallerini zihninde yaşatırken, Türkiye’de ise hayallerini zihninde yaşatan birkaç doktor 2000’li yılların başında bir karar vermişti, nerede ihtiyaç sahibi bir coğrafya var, nerede yardıma ihtiyacı olan birisi varsa ellerinden geldiğince onlara ellerini uzatacaklardı. Bu amaç uğruna bir araya gelen doktorlar “Yeryüzü Doktorları”nı kurdular. Sağlık hizmetine erişemeyen ihtiyaç sahiplerine ulaşarak hayata tutunmalarını sağlamak misyonuyla faaliyetlerini sürdüren dernek, bir süre sonra gittikleri coğrafyalarda şube açmaya daha kalıcı işlere imza atmaya karar verdi.

Bu şubelerden birisini 2002 yılından beri ne zaman ihtiyaç olsa gittikleri, bombardımanın ve çatışmaların sürekli uğradığı bir şehirde yani Gazze’de açmaya karar verdiler. Usame’nin ve YYD’nin hikayesinin kesişmesi de tam burada oldu. Gönüllü Sağlık Ekipleri’nden sonra sürekli sağlık hizmetlerinin verilmeye başlandığı Gazze’de Yeryüzü Doktorları’na gelen vaka başvurularından birisi Usame idi. Oğlu yaralandıktan sonra çocuklarının bakımında zorlanan anne “evimin tek umudu” dediği Usame’nin iyileşmesi için gece gündüz dua ediyor bir yandan da ilaçları için para biriktirmeye çalışıyordu. Yeryüzü Doktorları ekibinin Gazze’de verdiği hizmetlerden birisi olan Evde Sağlık Bakım ekibinin evine gelmesiyle anne için her şey çok daha kolaylaştı, YYD Gazze ofisine bağlı olarak çalışan sağlık ekibi Usame’yi bundan sonra her gün ziyaret edecek, ilaç masraflarını ödeyecek, gerekirse Usame’nin bölgesinde bulunan YYD Fizyoterapi Merkezi’nde tedavisine devam edilecekti.

Bir yıl geçtikten sonra, başlarda acaba bacağımı kesecekler mi diye düşünen Usame geçim sıkıntısının yanında oğlunun sağlığına endişelenen annesinin hayatındaki kara bulutlar Yeryüzü Doktorları sayesinde dağılmıştı. Bu bir yılın sonunda, Usame artık yürüyüp koşabiliyor; hatta takla bile atabiliyordu. Yeryüzü Doktorları ise dünyanın birçok noktasında başka Usamelere ulaşmak için canla başla çalışmaya, insani görev bildikleri ilimlerini yaymaya aralıksız devam ettiler. Böylece, insanî yardımı “iyilik olsun” motivasyonuyla Afganistan’dan Somali’ye, Bangladeş’ten Çad’a uzanan geniş coğrafyaların insanlarına yardım eli uzatmaya başladılar.

Yeryüzü Doktorları iyiliği herkesle paylaşmak için Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Dünya Gıda Programı (WFP), Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) gibi uluslararası kuruluşlar ve T.C. Sağlık Bakanlığı, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ve Türk Kızılay’ı gibi ulusal kuruluşlar ile koordinasyon ve iş birlikleri içinde projeler yürütmeye başlamıştır. YYD, bünyesindeki donanımlı personeli ile tedavi edici sağlık alanında göz sağlığından beslenmeye çok geniş bir ölçekte; merkezlerinde sürekli olarak hizmet verirken yakın uzak demeden dünyanın zorlu coğrafyalarında kalpten gelen bu hizmetleri kriz anlarında da profesyonelce sürdürmektedir.

2010’lu yılların ortalarına gelindiğinde dünyada artan insanî krize daha efektif yaklaşımın gerekliliğini fark eden YYD, Türk insanının mazlum insanlara yardım etmedeki hassasiyetini sağlık alanında uygulamak için Gönüllü Sağlık hizmetlerini ihtiyaç olan ülkelerde daha kalıcı bir hizmete dönüştürüp sürdürülebilir programlar ve projeler yapmaya başladı. Yazının başında bahsedilen Gönüllü Sağlık Ekipleri’ni her zaman uhdesinde bulundurup düzenli olarak seferler düzenlemenin yanında sürdürülebilir proje ve programlarla her an faydalanıcılara ulaşmaya devam ediyor. YYD, programlarını Kriz ve Acil Durum, Anne Çocuk Sağlığı, Beslenme Sağlığı ve Gönüllü Sağlık Ekibi başlıkları altında sağlık hizmetlerinin yetersizliğinden dolayı insanların hayatlarını kaybettiği ya da çok kolay tedavi edilebilecek hastalıklara müdahale edilemediği için ciddi sağlık sorunlarının yaşandığı bölgelere şifa dağıtmaya devam ediyor. Rakamlarla ifade etmek gerekirse, 2021 yılında 421.555 muayene, 7589 ameliyat, 17.043 kişiye ise psikososyal destek vermiştir. Bunun yanında gıda operasyonları, ilaç ve medikal malzeme yardımı, temiz suya erişim gibi hizmetleri de ihtiyaç sahiplerine sağlamıştır.

Yeryüzü Doktorları’nın profesyonel gönüllülük esasıyla ihtiyacın olduğu bölgelere götürdüğü hizmetler üç soru beraberinde inceleyip detaylandırabilir: Neden o bölgeye gidildi, nasıl bir sağlık hizmeti veriliyor ve bu hizmetler kaç faydalanıcıya ulaştırılıyor?

İnsani krizin vurduğu ülkeleri sayarken alfabetik sıraya göre sondan başlayarak gidilirse Yemen ilk sayılacak ülkelerden birisidir. Bugün çok ağır bir insani krizin yaşandığı, çoklukla uluslararası insani yardım ekiplerinin girmesine bile izin verilmediği, gazetecilerin ülkeye alınmadığı Yemen’de 2015 yılından beri taraflar arasında şiddetli çatışmalar bugüne kadar binlerce insanın hayatını kaybetmesine yüzbinlerce insanın ise yerlerinden göç etmesine yol açtı. UNICEF (2021) raporlarına göre Yemen’de her iki saatte, bir anne ve bir yeni doğan hamilelik sürecindeyken veya doğum esnasında hayatını kaybetmektedir. Bu ihtiyaca binaen ise YYD, Yemen’in Taiz bölgesinde 7 farklı sağlık merkezinde beslenme sağlığı hizmeti vermektedir.  Dernek, uzun süre açlık çeken insanların maruz kaldığı malnütrisyon hastalığı ile mücadele etmek zorunda kalır. Bu hastalığın tedavisi için ise günlük gıdalar yerine özel formüllerle hazırlanmış beslenme sağlığı hizmeti verilmektedir ve 200.000’den fazla faydalanıcıya ulaşılmıştır.

Suriye’de on yıldan fazladır devam eden iç savaş her geçen gün insanlık tarihine acı bir hatıra daha bırakmaktadır.  YYD, insanlığın bu acı hatıralarına merhem olmak adına Afrin/Cinderes bölgesinde bulunan Muhammediye ve Deyr Ballut kamplarında yaşayan mültecilere birinci basamak sağlık hizmeti sunmak amacıyla YYD Cinderes Mülteci Sağlığı Merkezini kurmuştur. 2021 yılında bu merkezde yaklaşık 35 bin mülteciye sağlık hizmeti sunan YYD, bölgedeki çalışmalarına devam etmektedir. Aynı şekilde Suluk bölgesinde 40 bin kişiye hizmet verilirken 2018 yılında iç göçlerle nüfusu 300 bini bulan Azez bölgesinde açılan Soran Anne Çocuk Sağlığı Merkezinde 2021 yılında 33 bebek dünyaya gözlerini açmıştır.

Somali’nin başkenti Mogadişu’da çoğunlukla iç çatışmalar, iklim krizi ve gıda krizinden dolayı ülke içerisinde yerinden edilmiş insanların bulunduğu Afgoye yolu üzerinde bulunan ve 2019 yılında hizmet vermeye başlayan Mogadişu Anne-Çocuk Sağlığı Merkezinde verilen jinekolojik muayene, gebe takibi, ultrason, doğum , anne ve yeni doğanlara yönelik aşılar ve ilaç desteği gibi hizmetlerle 2021 yılı içerisinde 11.627 kişiye muayene , 10.123 kişiye laboratuvar, 20.703 kişiye ilaç ve medikal desteği verilmiştir. Yine 2019 yılında hizmet vermeye başlayan Mogadişu beslenme sağlığı merkezinde 2021 yılında 748 beslenme muayenesi ve 62 beslenme tedavisi gerçekleşmektedir. Ayrıca 2011 yılında gerçekleşen kıtlıktan sonra bölgede etkisini sürdürmeye devam eden gıda krizine yönelik YYD, 2022 yılı Şubat ayında Somali Galmudug bölgesinde mobil ekiple beslenme tedavisi hizmeti vermeye başlamıştır.

Bir diğer mazlum coğrafya olan Bangladeş’te de hizmet veren YYD Rohingya mültecilere yönelik 2017 yılından beri sürdürdüğü faaliyetlerini 2020 yılının haziran ayı itibariyle Bangladeş’in Cox’s Bazar bölgesinde mülteci kampında faaliyete başlayan Thaingkhali Mülteci Sağlığı Merkezinde birinci basamak sağlık hizmetleri, laboratuvar testi hizmetleri ve ücretsiz ilaç desteği ile devam ettirmektedir. Sağlık merkezlerindeki düzenli faaliyetlerinin yanı sıra kriz ve acil durumlarda da bulunduğu coğrafyalarda yaralara merhem olma düsturuyla hareket eden YYD yine Bangladeş’te Cox’s Bazar Mülteci Kampında 2021 yılı mart ayında yaşanmış olan yangın felaketinde, kampta yaşayan kişilere sağlık hizmetlerinin yanı sıra gıda, hijyen setleri ve su tankerleri ile destekte bulunmuş ayrıca ağustos ayında yaşanmış olan sel felaketinde, temiz ve güvenli gıdaya ulaşmanın oldukça güçleştiği mültecilere bu felaket süresince gıda desteğinde bulunmuştur.

Tarihi milattan önceki yerleşimlere dayanan ve tarih boyunca büyük insan grupları ile göçlere tanıklık eden Çad havzası da tıpkı Somali gibi Yeryüzü Doktorlarının hizmet alanları kapsamındadır. Çad, Afrika’nın orta yerinde yaşayan ve gözlerini her gece yıldızlarla dolu gökyüzüne yuman insanların ülkesidir. Yeryüzü Doktorlarının Gönüllü Sağlık Ekibi projelerini hummalı olarak yürüttüğü aynı zamanda Çad Sido Mülteci Sağlığı Merkezinin de yer aldığı bu bölgede 2016 yılından beri çalışılmaktadır. 2021 yılında bu klinikte bölgedeki anne ve yeni doğan ölümlerini azaltmak adına bir de doğum hizmeti verilmeye başlanmış ve aynı yıl 222 canın doğumuna tanıklık edilmiştir.

YYD, herkes gökyüzündeki yıldızları ve dünyanın güzelliklerini yeniden görsünler diye göz sağlığı projelerini başlatmış ve 2006 yılından bu yana Afganistan, Bangladeş, Çeçenistan (RF), Kamerun, Kenya, Kongo DC, Lübnan, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Pakistan, Somali, Sudan, Tanzanya, Uganda ve Yemen olmak üzere toplamda 17 farklı ülkede göz sağlığı projeleri gerçekleştirmiştir. Yeryüzü Doktorları kuruluşundan bu yana dünyanın dört bir yanından gelen taleplere yönelik olarak 50’den fazla ülkeye dahili ve cerrahi branşlarda 200’ün üzerinde gönüllü sağlık ekipleri göndermiştir. Operasyonlar boyunca muayeneler ve ameliyatların yanı sıra yerelde görev yapan sağlık çalışanlarına gönüllü hekimler tarafından deneyim aktarımında bulunulmuştur.

Ramazan ayı ve Kurban Bayramı dönemlerinde de beslenme alanında faaliyetlerine devam eden YYD geçtiğimiz 2022 Ramazan döneminde 12 farklı ülkede kumanya dağıtımı ve iftar organizasyonu düzenleyerek 35 binin üzerinde kişiye destek sağlamıştır. Yine 2021 yılında kurban gıda dağıtımı organizasyonları kapsamında 14 ülkede 29 bin 596 hisse kurban kesilmiş ve 904 bin 546 kişiye ulaşılmıştır.

Son söz olarak, birkaç doktorun başlattığı iyilik hareketi dalga dalga yayılmış ve bugün binlerce doktorun gönüllü olduğu bir harekete yüzlerce çalışanıyla dünyanın farklı bölgelerindeki ihtiyaç sahiplerine yardıma koşmaya devam ediyor. Karşılık beklemeden profesyonel gönüllülük esasıyla şifa dağıtmaya ve Usame gibi mazlumların yanında olmayı sürdürüyor.